محققان استرالیایی علت دشواری بیدار شدن از خواب در صبح را که برای عده ای یک معضل روزانه است دریافته اند و آن را به آهسته کار کردن ساعت داخلی (بیولوژیک) بدن این افراد نسبت داده اند.
بیدار شدن از خواب
اکثر مردم از خوابیدن آخر هفته ها لذت می برند، اما برای برخی موضوع بیدار شدن و یا بلند شدن از رختخواب یک معضل روزانه است که گاهی زندگی آنها را برهم می زند.
اکنون دانشمندان به این نتیجه رسیدند که چرا عده ای از مردم در بیدار شدن صبح مشکل دارند. آنها علت این معضل را، آهسته بودن ساعت داخلی بدن این افراد عنوان کرده اند.
یک تیم از دانشگاه آدلاید در استرالیا اختلال در فازهای خواب به تأخیر افتاده را مورد تحقیق قرار داده اند. تحقیقاتی که با عدم توانایی همیشگی در خوابیدن و بیدار شدن در ساعت مقرر توصیف می شود.
این شرایط 15 درصد از نوجوانان را تحت تأثیر قرار می دهد، اما می تواند به یک مشکل در تمام طول زندگی تبدیل شود.

رییس این گروه تحقیقاتی اظهار داشت: نتایج اولیه نشان می دهد که ساعت داخلی بدن افرادی که دارای این اختلال هستند، کندتر از معمول کار می کند.
ساعت داخلی بدن اکثر افراد 24 ساعته است. این یک ریتم طبیعی است که بر خواب و دمای بدن تأثیرگذار است، اما برای افرادی که دارای اختلال فازهای خواب به تأخیر افتاده هستند، تکمیل این چرخه بیشتر طول می کشد و آنها ترجیح می دهند که دیرتر به رختخواب بروند و دیرتر بیدار شوند.
وی افزود: اکثر افرادی که دیروقت می خوابند، نمی توانند تا ساعت دو یا سه صبح بخوابند و این حالت زودترین ساعتی است که آنها به تختخواب می روند، همین امر بیدار شدن صبح روز بعد را دشوار می کند.
ما تا کنون علت این امر را مورد تحقیق قرار دادیم و یکی از پذیرفتنی ترین توضیحات این است که ساعت داخلی بدن این افراد معمولا بیشتر از 24 ساعت کار می کند.
لئون لاک خاطرنشان کرد: ساعت داخلی بدن اکثر افراد 24 ساعته است. این یک ریتم طبیعی است که بر خواب و دمای بدن تأثیرگذار است، اما برای افرادی که دارای اختلال فازهای خواب به تأخیر افتاده هستند، تکمیل این چرخه بیشتر طول می کشد و آنها ترجیح می دهند که دیرتر به رختخواب بروند و دیرتر بیدار شوند.

بسیاری از موجودات زنده، ریتم های شبانه روزی را دنبال می کنند که این امر یک چرخه روزانه فراهم می کند که مدیریت آن بر عهده ساعت داخلی بدن است.
این ساعت بر خواب و بیداری تأثیرگذار است و دمای بدن و ترشح هورمون ها را کنترل می کند.

محققان اظهار داشتند، وقتی که بدن در معرض نور خورشید صبحگاهی قرار می گیرد، ساعت بدن متوجه می شود که وقت بیدار شدن است. این مسئله می تواند تحت تأثیر عوامل زیست محیطی مانند سطح نور محل زندگی و یا پرواز بین منطقه های مختلف زمانی و یا کار کردن در شیفت های کاری شب قرار بگیرد.

لاک تأکید کرد: برای تأیید نهایی نتیجه این تحقیقات، باید با گروه های بزرگ تری آزمایش های وسیع تری را انجام دهیم.

چرا بیدار شدن از خواب سخت ترین کار جهان است ؟

همه ما برای بیدار شدن در هنگام صبح احتیاج به کمک داریم. برای بعضی‌ها صدای بلند زنگ ساعت می‌تواند مفید باشد و بعضی دیگر هم تا یک فنجان بزرگ چای یا فهوه غلیظ ننوشند نمی‌توانند خود را از بستر گرم و نرم رختخواب رها کنند. حدود 62 درصد از مردم بین 15 دقیقه تا یک ساعت زمان احتیاج دارند تا به طور کامل هوشیاری خود را به دست بیاورند و آماده انجام کارهای روزانه خود شوند. اما چرا این‌گونه است؟ تعدادی از متخصصان علوم خواب به این سوال پاسخ داده‌اند.

چرا برای تعدادی از مردم بیدار شدن از خواب سخت‌ترین کار جهان است؟

چرا سخت است از رختخواب بیرون بیایم؟

اگر هنگام صبح با سختی از خواب بیدار می‌شوید و با تمام وجود آرزو می‌کنید که کاش یک ساعت دیگر را می‌توانستید در تختخواب خود سپری کنید، باید به دنبال دو دلیل اصلی باشید:

1- به احتمال بسیار زیاد شما دچار کمبود خواب هستید و در طول شب گذشته کمتر از میزان توصیه شده توسط کارشناسان یعنی بین هفت تا هشت ساعت خوابیده‌اید.

2- شاید هم این موضوع ناشی از به‌هم‌خوردن ریتم طبیعی بدن شما باشد.

بدن انسان به شدت به یکنواختی و برنامه‌ریزی علاقه دارد. علت بسیاری از خستگی‌ها در هنگام صبح این است که ما برای خواب خود برنامه مشخصی نداریم. یعنی در ساعت مشخصی به رختخواب نمی‌رویم و در زمان مشخصی هم از خواب بیدار نمی‌شویم. این در حالی است که بدن دارای یک ساعت طبیعی بسیار دقیق است که از چند ساعت قبل از بیدار شدن به تدریج بدن را برای این کار آماده می‌کند. این حالت را می‌توان با روشن شدن کامپیوتر مقایسه کرد.

زمانی‌که شما دکمه روشن شدن کامپیوتر خود را فشار می‌دهید، برای مدتی صداهایی از داخل آن می‌شنوید. چند صفحه مختلف روی صفحه نمایش نشان داده می‌شوند و سرانجام زمانی‌که کامپیوتر مراحل آماده‌سازی خود را طی کرد، تصویر روی مانیتور نمایش داده می‌شود. بدن انسان هم در هنگام بیدار شدن شرایطی مشابه با این کامپیوتر دارد و اگر مراحل آماده‌سازی به درستی انجام نشود، آن‌گاه کسالت، خستگی، خواب‌آلودگی و حتی بیماری به سراغ فرد می‌آید.

از چند ساعت قبل از بیدار شدن ،خواب انسان سبک‌تر می‌شود، دمای بدن به تدریج بالا می‌رود و هورمون‌هایی در بدن تزریق می‌شوند که انرژی لازم را برای بیدار شدن از خواب فراهم می‌کنند. اما اگر خوابیدن و بیدار شدن شما نظم نداشته باشد، بدن نمی‌تواند زمان بلند شدن را تخمین بزند و مراحل آماده‌سازی به درستی انجام نمی‌شود.

به این ترتیب صدای زنگ ساعت شما در فضای خانه بلند می‌شود اما شما هنوز برای بیدار شدن آماده نیستید و به همین دلیل احساس خستگی و خواب‌آلودگی می‌کنید. البته اگر تاکنون خواب منظمی نداشتید، خیلی نگران نباشید زیرا به راحتی می‌توان ساعت بدن را تنظیم کرد. اگر هر شب در یک ساعت مشخص به رختخواب بروید و حتی در روزهای تعطیل در یک ساعت مشخص بیدار شوید بعد از چند هفته، ساعت بدن شما هم تنظیم می‌شود.

به همین دلیل است که بعضی از مردم همیشه پنج دقیقه قبل از به صدا درآمدن زنگ ساعت از خواب بیدار می‌شوند. فعالیت‌های بیولوژیکی در این افراد به خوبی تنظیم شده است و بدن آنها درست راس ساعت مشخص از خواب بیدار می‌شود.

دوباره نخوابید

اکثریت آدم‌ها بعد از شنیدن صدای زنگ ساعت دکمه روی آن را فشار می‌دهند تا بین 10 تا 20 دقیقه دیگر بخوابند اما به اعتقاد کارشناسان این بدترین کاری است که یک نفر ممکن است در هنگام صبح انجام دهد. علت این موضوع را باید در نیاز بدن به ساعات قبل از بیداری جست‌وجو کرد که در آن ما برای بیدار شدن از خواب آماده می‌شویم. در حین ساعات آماده‌سازی خواب انسان سبک‌تر می‌شود تا بتواند راحت‌تر از خواب بلند شود.

اما اگر شما بعد از بیدار شدن، باز هم بعد از شنیدن صدای زنگ ساعت، آن را خاموش کرده و بخوابید، ممکن است خواب شما عمیق شده و باز هم به مراحل قبل از آماده‌سازی بازگردید. شما قرار نیست در حین خواب عمیق از خواب بیدار شوید، بلکه خواب شما باید به تدریج سبک شده و سپس در مرحله آخر آماده‌سازی چشمان خود را باز کنید.

نور را به خانه دعوت کنید

بیدار شدن و خوابیدن‌های مکرر در هنگام صبح تنظیم بدن را به هم می‌ریزد و حتی ممکن است باعث شود شما در کل روز احساس کسلی، سرگیجه، ناهوشیاری و خواب‌آلودگی داشته باشید. به همین دلیل کارشناسان معتقدند، بهتر است ساعت خود را درست در زمانی تنظیم کنید که تصمیم دارید از خواب بلند شوید و به این ترتیب دیگر نتوانید به خودتان وقت اضافه برای خوابیدن بدهید.

همچنین بهتر است به محض بیدار شدن از خواب، پرده‌های خانه را کنار بزنید تا نور آفتاب به داخل اتاق‌تان وارد شود. نور آفتاب به طور طبیعی ساعت داخلی را به کار می‌اندازد و به بدن اعلام می‌کند که هنگام صبح فرا رسیده است.

این یک هشدار است

تغییر حالت از خواب به بیداری وضعیت بسیار استرس‌زا و پرفشاری را برای بدن فراهم می‌کند. با اینکه شما در هنگام خواب کاملا بی‌حرکت و آرام هستید اما تغییرات زیادی در بدن شما در حال رخ دادن است. برای مثال دمای بدن شما به تدریج کاهش پیدا می‌کند و فشار خون‌تان کم می‌شود. زمانی‌که فرد بیدار می‌شود، بدن به طور ناگهانی احتیاج به فعالیت بیشتری دارد. به همین دلیل قلب باید شدیدتر از قبل شروع به کار کند و جریان خون در بدن سرعت بگیرد.

در حقیقت بدن برای آنکه خود را با این تغییرات وفق دهد احتیاج به زمان دارد و درست به همین دلیل است که اکثر حملات قلبی در هنگام صبح رخ می‌دهند. اگر یک لخته کوچک در رگ‌های خونی شما قرار گرفته باشد، افزایش فشار خون بعد از بیداری ممکن است باعث حرکت آن به بخش‌های حساس شده و خطر ابتلا به سکته مغزی یا حمله قلبی را افزایش دهد.

با خورشید قهر نکنید

تقریبا همه انسان‌ها روز فعال هستند. این به آن معناست که آنها در هنگام شب می‌خوابند و در هنگام روز به کار و فعالیت می‌پردازند. همه ما دارای یک سیستم تنظیم‌کننده 24 ساعته هستیم که احساس خواب‌آلودگی یا شادابی و فعالیت را در بدن ما تنظیم می‌کند. به طور طبیعی این سیستم بر اساس طلوع و غروب آفتاب تنظیم می‌شود.

گیرنده‌های حساس نوری که در داخل چشم انسان قرار گرفته‌اند، به طور مرتب پیام‌هایی را به مغز و ساعت بدن می‌فرستند تا آن را تنظیم کنند. اگر شما هم مانند بسیاری دیگر از مردم در هنگام خوابیدن یا بیدار شدن مشکل دارید، ضروری است که زمانی از روز خود را در بیرون از خانه سپری کنید.

زمانی‌که شما به نور خورشید نگاه می‌کنید، درست مانند آن است که بدن‌تان به یک ساعت دیواری نگاه می‌کند تا کارهای روزانه خود را تنظیم کند. در حقیقت ساعت بدن می‌تواند با نگاه کردن به نور آفتاب خود را با وقت محلی منطقه‌ای که شما در آن به سر می‌برید تنظیم کند. حال می‌توان توضیح داد که چرا بدن شما بعد از وارد شدن به یک کشور دیگر به راحتی خود را با ساعت آنجا تنظیم می‌کند و حتی با وجود اختلاف ساعت، شما در آن کشور هم راس ساعتی که به آن عادت کرده‌اید، از خواب بیدار می‌شوید؟

یکی از مشکلات زندگی امروزی این است که بسیاری از ما به اندازه کافی از نور خورشید بهره نمی‌گیریم. خصوصا در فصل زمستان شما مجبورید در تاریکی از خواب بیدار شده و به سرکار بروید. تعداد زیادی از ما با مترو به سر کار می‌رویم و در محیط کار نیز تا تاریک شدن هوا در یک اتاق به سر می‌بریم. در هنگام شب هم در تاریکی به خانه باز می‌گردیم و به این ترتیب فقط چند دقیقه در معرض نور خورشید قرار می‌گیریم.

ژنتیک خودتان را بشناسید

تقریبا 10 درصد از مردم خوابی مشابه با مرغ و خروس دارند. آنها خیلی زود به رختخواب می‌روند و صبح‌ها هم زود از خواب بیدار می‌شوند. بعضی دیگر هم مانند جغدها زندگی می‌کنند که دوست دارند تا ساعت‌ها بعد از نیمه شب بیدار بمانند و صبح روز بعد با ساعت زندگی خانه خود کلنجار بروند. بقیه مردم هم حالتی بینابین دارند و رفتارهایی مشابه با هر دو گروه از خود نشان می‌دهند. بعضی از مردم اصولا برای زندگی صبح آفریده نشده‌اند.

آنها در هنگام صبح احساس گیجی، کندی، بداخلاقی و کم‌تحرکی دارند که این حالت‌ها می‌تواند تا دو ساعت و حتی بیشتر ادامه پیدا کند. اما بعضی دیگر مانند فنر از رختخواب خود بلند می‌شوند و سراغ کارهای خود می‌روند. دانشمندان معتقدند این تفاوت‌ها کاملا ژنتیکی است و شما می‌توانید مشابه آنها را در بین پدر و مادرها و فرزندان آنها ببینید. ایده‌آل‌ترین حالت برای هر شخص این است که بتواند زندگی و کار خود را با این خصوصیات ژنتیکی تنظیم کند. برای مثال افرادی که خواب‌شان مانند جغدهاست در مشاغلی مانند نگهبانی در شب، پرستاری، پذیرش هتل‌ها و مانند آنها موفق‌تر هستند و در عوض گروه دیگر باید به دنبال مشاغلی باشند که در صبح زود آغاز می‌شود.

چگونگی بیدار شدن از خواب در وقت دلخواه

 آداب بیدار شدن از خواب ( اخلاق عملی )

**چون از خواب بیدار شوی ، بخوان تسبیح حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیه را ، و آنگاه سجده نما و بگو :

( الحمدلله الّذی احیانی بعد ما اماتنی و الیه النّشور ، الحمدلله الّذی ردّ علیّ روحی لاحمده و اعبده ) .

**و در کتاب ( فقیه ) از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده است که : چون در آخر شب بیدار شوی برای نماز شب ، این کلمات را بخوان تا وسوسه های شیطان از تو دور شود :

( الحمدلله ربّ العالمین ، و اله المرسلین ، والحمدلله الّذی یحیی الموتی و یبعث من فی القبور ) .صحیفه امام باقر سلام الله علیه

**و در ( مستدرک ) از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم روایت است که ، هر کس وقتی از خواب بیدار می‌شود این کلمات را بخواند :

( اشهد ان لا اله الا الله امنت بالله و کفرت بالطّاغوت ) .صحیفه نبویه ص477 دعای 609.

حق تعالی تمام گناهانش را می‌آمرزد .

**و در کتاب ( کافی ) به سند صحیح ، روایت شده است که حضرت صادق علیه السلام هر شب وقت سحر چون از خواب بر می‌خواستند ، این دعا را بلند می‌خواندند ، به نوعی که اهل خانه می‌شنیدند :

( اللهم اعنّی علی هول المطّلع ، و وسّع علیّ ضیق المضجع ، وارزقنی خیر ما قبل الموت ، وارزقنی خیر ما بعد الموت ) .

صحیفه امام صادق سلام الله علیه

**و چون نگاه به اطراف آسمان کنی ، بخوان این دعا را :

اللهم لا یواری منک لیل داج ولا سماء ذات أبراج ، ولا أرض ذات مهاد ، ولا ظلمات بعض‌ها فوق بعض ، ولا بحر لجی ، تدلج بین المدلج من خلقک ، تعلم خائنة الأعین وما تخفی الصدور ، غارت النجوم ونامت العیون وأنت الحی القیوم ، لا تأخذک سنة ولا نوم ، سبحان الله رب العالمین وإله المسلمین والحمد لله رب العالمین ، اللهم اغفرلی و ارحمنی و تب علیّ ، انّک انت التواب الرحیم .(کافی ج2 ص 538ح12-بحارالانوار ج87ص187ح5- صحیفه امام باقر سلام الله علیه .)

آنگاه بخوان این آیات را :

إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لَآیَاتٍ لِّأُولِی الأَلْبَابِ .

الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیَامًا وَ قُعُودًا وَعَلَیَ جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلاً سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ .

رَبَّنَا إِنَّکَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَ مَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنصَارٍ .

رَّبَّنَا إِنَّنَاسَمِعْنَا مُنَادِیًا یُنَادِی لِلإِیمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَکَفِّرْ عَنَّاسَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأَبْرَارِ .

رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَ عَدتَّنَا عَلَی رُسُلِکَ وَ لاَ تُخْزِنَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّکَ لاَ تُخْلِفُ الْمِیعَادَ.(سوره آل عمران ، آیات 190 تا 194 .)

**و چون صدای خروس را بشنوی ، این دعا را بخوان :

( سبّوح قدّوسّ ربّ الملائکة و الرّوح ، سبقت رحمتک غضبک ، لا اله الّا انت سبحانک و بحمدک ، عملت سوء و ظلمت نفسی فاغفرلی انّه لا یغفر الذّنوب الّا انت ) .

و مستحب مؤکد است که شخص چون بیدار می‌شود ، اهل خود را برای نماز شب بیدار کند ، اگر کراهت نداشته باشند ، و نیز مستحب مؤکد است در آن وقت مسواک نمودن و استعمال بوی خوش به جهت دخول در نماز .

در آخر شب (وقت خواب)

**در حدیث معتبر از حضرت امام جعفر صادق علیه السلام منقول است که هر که در وقت خوابیدن این آیه را بخواند

قُلْ انَّما اَنَا بَشَرُ مِثْلُکُمْ یُوحی اِلَیَّ اِنَّما اِلهُکُمْ اِلهُ واحِدُ فَمَنْ کانَ یَرْجُو الِقاَ رَبّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَهِ رَبّهِ اَحَداً هر وقت از شب که خواهد بیدار شود.

**در روایت دیگر از آن حضرت منقول است که حضرت رسول صلّی الله علیه وآله فرمود:

که هر که خواهد در آخر شب برخیزد، چون بر رختخواب رود بگوید اَلّلهُمَّ لا تؤمِنّی مَکْرَکَ وَ لا تَنْسِنی ذِکْرَکَ وَ لا تَجْعَلْنی مِنَ الْغافِلینَ اَقُومُ ساعَهَ کَذا وَ کَذا یعنی در فلان ساعت برخیزم چون این دعا بخواند، حق تعالی ملکی را موکل سازد، که او را در آن ساعت بیدار کند.

**در حدیث معتبر از حضرت امام موسی کاظم علیه السلام منقول است که هر که خواهد در شب بیدار شود، در وقت خواب رفتن بگوید :

 اَلّلهُمَّ لا تَنْسِنی ذِکْرَکَ وَ لا تُؤمِنّی مَکْرَکَ وَ لا تَجْعَلْنی مِنَ الْغافِلینَ وَ اَنْبِهْنی لاحَبّ السَّاعاتِ اِلَیْکَ اَدْعوکَ فیها فَتَسْجیبَ لی وَ اَسْاَلُکَ فَتُعْطینی وَ اسْتَغْفِرُکَ فَتَغْفِرَلی اِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ اِلاّ اَنْتَ یا اَرْحَمَ الرَّاحِمینَ که چون این دعا بخواند حقتعالی دو ملک بفرستد، که او را بیدار کنند، اگر بیدار نشود امر کند آن دو ملک را که از برای او استغفار کنند، اگر در آنشب بمیرد شهید مرده باشد و اگر بیدار شود هر حاجتی که بطلبد خدا به او عطا فرماید.

**در حدیث معتبر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام منقول است که هر که عزم کند در ساعتی از ساعات شب برای عبادت برخیزد و خدا داند که در آن اراده او صادق است، البته دو ملک را بفرستد که در آن ساعت او را حرکت دهند تا بیدار شود.

**در حدیث معتبر از حضرت صادق علیه السلام منقول است کسی که بی خوابی او را عارض شود، خوابش نبرد این دعا بخواند سُبْحانَ اللّهَ ذی الشَّاًنِ دائِمُ السُّلْطانِ کُلّ یَوْمٍ هُوَ فی شَأن.

**در روایت معتبر دیگر منقول است که حضرت فاطمه علیهما السلام شکایت فرمود به رسول خدا از بی خوابی، فرمود که این دعا بخوان یا مُشْبعَ الْبُطُونِ الْجایِعَهِ وَ یا کاسِیَ الْجُیُوبِ الْعارِیَهِ وَ یا مُسَّکِنَ الْعُروُقِ الضّارِبَهِ وَ یا مُنَّوِمَ الْعُیُونِ السَّاهِرَهِ سَکِّنْ عُروُقیَ الضَّارِبَهِ وَ ائذَنْ لِعَیْنی نَوْعاً عاجِلاً.