افزایش بهره وری مطالعه 

می توان گفت برای یک دانشجو کسب علم و مطالعه امری حیاتی است و اساسا نام و هویت دانشجو با مطالعه پیوند خورده است و داشتن یک مطالعه مفید و اصولی به معنی پیشرفت و موفقیت می باشد؛ بنابراین دانستن راهکارهای افزایش بهره وری مطالعه و به کار بستن آنها قطعا در رسیدن به هدف مفید و موثر خواهد بود.

راهکارهای افزایش بهره وری مطالعه

1. توکل به خداوند متعال: توکل و توسل را در هیچ لحظه اى از زندگی از دست ندهید؛ بلکه در مواقع حساس و دشوار، بیشتر از همیشه به نیروى ایمان به خدا، تکیه کنید و او را در همه حال ناظر بر خود و پشتیبان واقعى تان بدانید. در چنین صورتى به یارى حق، موفقیت در انتظار شما خواهد بود.

2. تعیین هدف: یکی از اقدامات اساسی برای بالا بردن بهره وری مطالعه، تعیین هدف می باشد. گرفتن نمره عالی، قبولی در یک آزمون علمی تعیین سطح، دست یابی به جایزه، انگیزه های مالی، نزدیک شدن به خداوند، برخی از هدف هایی است که ممکن است مطرح باشد. همچنین هر خواننده ای باید علاوه بر هدف نهایی، اهداف میانی و قریب را نیز برای مطالعه اش مشخص کند. یعنی باید مشخص کند که در هر ماه، هر هفته و هر روز... چه هدفی از مطالعه دارد. در این صورت او می تواند در هر مرحله از مطالعه اش ارزیابی کند که تا چه حد در رسیدن به هدف، موفق بوده است و چه توفیقات یا نواقصی در کارش وجود داشته است.

3. روش مطالعه مناسب: خوب کتاب خواندن را نمى توان از خواص مادرزادى دانست؛ بلکه براى مطالعه، بدون شک پرورش خاصى لازم است[1]. استفاده از یک شیوه صحیح مطالعه می تواند به بازدهی بیشتر و صرفه جویی در وقت منجر شود. یکی از شیوه های موثر در مطالعه روش «پس ختام» است. نام این روش متشکل از حروف اول شش مرحله آن است: پیش  خوانی، سؤال کردن، خواندن، تفکر، از حفظ گفتن و مرور کردن. فرض کنید مى خواهید یک کتاب را بخوانید. برای این کار مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:

‌أ. پیش خوانی: کتاب را یک بار از رو بخوانید تا یک برداشت کلی از موضوع ها و قسمت های مهم آن کسب نمایید؛

‌ب. سؤال:برای هر قسمت یا فصلی که می خوانید، در رابطه با هدفی که از مطالعه دارید سوال هایی طرح کنید؛

‌ج. خواندن:در این مرحله کتاب را بخوانید و به هنگام مطالعه به سوال هایی که مطرح کرده اید پاسخ دهید؛

‌د. تفکر:سعی کنید با تفکر درباره مطالبی که می خوانید، آنها را بفهمید و به آنها معنی بدهید؛

‌ه. از حفظ گفتن:پس از خواندن هر قسمت سعی کنید مطالب مهم آن را به یاد آورید و برای خود بازگو کنید؛

‌و. مرور کردن:وقتی که خواندن کتاب به پایان رسید آن را مرور یا باز بینی کنید و بهترین روش برای مرور، پاسخ دادن به سوال های مهم، بدون مراجعه به متن کتاب است.[2]

4. دید مثبت و افزایش انگیزه و تمایل به مطالعه: لازمه موفقیت در همه امور این است که فاعل نسبت به فعلی که از او صادر می شود، دید مثبتی داشته باشد و آن کار را به عنوان یک عامل پیشرفت و ارتقای خویش تلقی کند. این نوع نگرش باعث افزایش انگیزه و تمایل فرد نسبت به آن کار خاص می شود. داشتن انگیزه قوی سبب می شود که فرد همه مشکلات را در طریق مطالعه تحمل کند.

5. تمرکز حواس: تمرکز حواس یعنی توانایی ثابت نگه داشتن توجه و دقت روی موضوع یا کاری که به میل و اراده انتخاب شده است و مانع شدن از این که این دقت و توجه به سوی موضوعات دیگر منحرف شود. موانع تمرکز حواس ممکن است مشکلاتی بیرونى (سروصدا، گرما، سرما، نور کم یا زیاد، دردهای جسمانی، سیری و گرسنگی بیش از حد، عجله و شتاب و...) یا مشکلاتی درونى (نگرانى هاى شخصى، اجتماعى، خانوادگى و اقتصادى، نداشتن علاقه به موضوع و...) باشند، که باید قبل از مطالعه و در صورت امکان آنها را برطرف کرد و از طرف دیگر عواملی مانند علاقه مند بودن به مطالعه و یا موضوع مطالعه که سبب بالا رفتن تمرکز می شود، را ایجاد نمود.

6. برنامه منظم مطالعه: برای رسیدن به اهداف بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت باید برنامه ای دقیق طراحی کرد؛ بنابراین حتما باید برای مطالعه، برنامه سالانه، ماهانه، هفتگی و روزانه داشت. برنامه باید از هرگونه افراط و تفریط دور باشد و همچنین اوقات استراحت، تفریح، صله رحم و عبادت در آن کاملا مشخص باشد.

7. یادداشت برداری: یادداشت برداری به دو صورت می تواند صورت گیرد: نوشتن عین عبارت، نوشتن آنچه که از متن فهمیده شده است. نوشتن آنچه که خواننده از متن فهمیده است در ذهن دوام و ثبات بیشتری دارد.

8. زمان مطلوب مطالعه: به طور کلی می توان گفت بهترین زمان برای مطالعه، زمانی است که به انجام مطالعه در آن زمان تمایل داریم؛ بنابراین اگر چه برخی از زمان ها بهتر و مطلوب تر هستند (مانند اول صبح)، اما هر شخص باید خودش تشخیص دهد که مطالعه اش در چه زمانی پربارتر است.

9. استراحت به هنگام مطالعه: بعد از هر چهل و پنج دقیقه مطالعه، پنج تا ده دقیقه استراحت بسیار مفید می باشد. سعی کنید بر اساس تمایلات و علایقی که دارید چند دقیقه ای به کاری غیر از مطالعه مشغول شوید. مثلا می توانید قدم بزنید، با دوستانتان صحبتی کنید، چیزی بخورید (از غذاهاى قنددار طبیعی مانند خرما، انجیر، کشمش و... بیشتر استفاده کنید) و... ؛ همچنین هنگامى که خسته هستید مطالعه نکنید.

10. مکان مناسب: یک مکان ایده آل برای مطالعه باید ویژگی هایی داشته باشد: ساده، آرام و بی سروصدا، در دسترس بودن لوازم مانند کاغذ، قلم، کتب لازمه، صندلی و محل نشستن راحت و مناسب، دمای مناسب (بین 20 تا 24 درجه سانتیگراد)، جریان داشتن هوا، تابش نور طبیعی از سمت راست، رعایت فاصله مناسب چشم با نوشته (30 سانتیمتر)و ...

البته به یاد داشته باشید که عادت کردن به مکانی خاص برای مطالعه و منوط کردن مطالعه به آن مکان، سبب کاهش زمان و کیفیت مطالعه می گردد.

منابعی برای مطالعه:

هنر کتاب خواندن، آدریل جانسون.

 500نکته درباره مطالعه، فیل ریس.

مطالعه روشمند، عین الله خادمى.

روش هاى تسریع در خواندن و درک، محمد حسین حقجو.

چگونه فرزندم را به مطالعه علاقه مند کنم؟، مانفرد وسپل.

سلسله مقالات (دانش، مطالعه، کتاب)، حسین خنیفر.

4500 سخن از بزرگان، مجید اصلان پرویز.

اندیشه بزرگان، حسین رحمت نژاد.

روشهای یادگیری و مطالعه، علی اکبر سیف.